اثر تیمارهای شکست خواب و چرایمینگ بذر بر جوانه زنی ، سبز شدن و استقرار گیاهچه باریجه

پرایمینگ بذر یکی از تکنیک های بهبود کارائی بذر است که می تواند باعث بهبود جوانه زنی و استقرار گیاهچه به عنوان مهمترین مرحله بحرانی چرخه زندگی گیاهان شود. جوانه زنی و استقرار گیاه دارویی باریجه (ferula gummosa boiss) به علت قوه نامیه کمی که بذور این گیاه دارد عموما با مشکل مواجه است و علت عمده آن وجود خواب در بذرهای آن می باشد. روش های مختلف شکست خواب و همچنین پرایمینگ از راهکارهای کارآمد در برطرف نمودن مسائل مربوط به جوانه زنی و استقرار در گیاهان است. پژوهش حاضر به منظور بررسی اثرات روش های شکست خواب و همچنین پرایمینگ بر جوانه زنی و استقرار گیاه دارویی باریجه در سال 1389 در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی بیرجند انجام گردید. آزمایش اول شامل بررسی اثر تیمارهای تلفیقی هورمون بهمراه سرمادهی بر شکست خواب بذر و افزایش جوانه زنی بصورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی به اجرا در آمد که سطوح هورمون ها (0، 0/25 و 0/35 پی پی ام از هورمون بنزیل آمینو پورین و 0، 50، 100، 150، 500، 1000 و 1500 پی پی ام از هورمون اسید جیبرلیک) و مدت زمان سرمادهی (2، 3، 4 هفته سرمادهی و تیمار بدون سرمادهی) و نوع بستر سرمادهی (کاغذ صافی و ماسه مرطوب) فاکتورهای آن را تشکیل می دادند. نتایج نشان داد با افزایش مدت زمان سرمادهی و سطوح غلظت هورمون، جوانه زنی بذر افزایش یافت. همچنین نوع بستر سرمادهی در ماسه تأثیر معنی داری بر جوانه زنی بذر داشت (p<0.01). به طور کلی تیمار با اسید جیبرلیک اسید 1500 پی پی ام در بستر ماسه مرطوب، پس از چهار هفته سرمادهی بیشترین درصد و سرعت جوانه زنی را دارا بود. آزمایش دوم شامل بررسی تأثیر تیمارهای پرایمینگ بر جوانه زنی و سبز شدن گیاه باریجه در دو بخش آزمایشگاهی و گلدانی انجام گرفت. در بخش آزمایشگاهی پرایمینگ، سه آزمایش اسموپرایمینگ، پرایمینگ تغذیه ای و هورمون پرایمینگ بصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام گردید. ابتدا جوانه زنی بذور باریجه پس از تیمار در دو مدت زمان پرایمینگ (12 و 24 ساعت)، با سه پتانسیل اسمزی (0/6-، 1/2- و 1/8- مگاپاسکال) حاصل از سه ماده اسمو پرایم (کلرید کلسیم، نیترات پتاسیم و پلی اتیلن گلایکول)، یا سه غلظت (0/05، 0/1 و 0/2 درصد) از سه ماده (سولفات منگنز، سولفات منیزیم و سولفات روی) و یا غلظت (25، 50 و 100 ی پی ام) هورمون اسید جیبرلیک مورد ارزیابی قرار گرفت. بخش گلدانی این تحقیق بصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 8 تکرار انجام گردید. در این آزمایش اثر 7 تا از تیمارهای برتر بخش آزمایشگاهی (بذور پرایم شده به مدت 24 ساعت با اسید جیبرلیک 25 پی پی ام، سولفات منگنز، سولفات منیزیم و سولفات روی 0/05 درصد، کلرید کلسیم و نیترات پتاسیم 1/8- مگاپاسکال و پلی اتیلن گلایکول 0/6- مگاپاسکال) و سه نوع بافت خاک (شنی، لومی و رسی) بر روی جوانه زنی و رشد گیاهچه باریجه در شرایط گلدانی ارزیابی شد. نتایج حاصل از بخش آزمایشگاهی نشان داد که تیمارهای پرایمینگ سبب بهبود شاخص-های درصد و سرعت جوانه زنی، متوسط زمان جوانه زنی، بنیه بذر، طول ریشه چه و ساقه چه و وزن خشک ریشه چه و ساقه چه در شرایط آزمایشگاهی شد. تیمارهای سولفات روی 0/05 درصد و اسید جیبرلیک 25 پی پی ام به مدت 24 ساعت تأثیر بیشتری بر بهبود شاخص های جوانه زنی باریجه داشت. پرایمینگ بذر به مدت 24 ساعت نسبت به 12 ساعت موفق تر در بهبود شاخص های جوانه زنی و اجزاء گیاهچه بود. نتایج آزمایش گلدانی نشان داد که کمترین و بیشترین درصد و سرعت سبز شدن بذور به ترتیب در تیمار شاهد و بذور پرایم شده به مدت 24 ساعت با اسید جیبرلیک 25 پی پی ام و سولفات روی 0/05 درصد مشاهده گردید. زمان رسیدن به مرحله 3 برگی گیاهچه ها در تیمار شاهد بیشتر از کلیه تیمارهای پرایمینگ بود. گیاهچه های حاصل از بذور پرایم شده به مدت 24 ساعت با اسید جیبرلیک و سولفات روی به ترتیب 21 و 23 روز پس از کشت به مرحله استقرار کامل رسیدند در حالیکه تیمار شاهد 28 روز پس از کشت در بافت خاک لومی به مرحله استقرار رسید. . بافت خاک لومی نسبت به شنی و رسی شاخص های سبزشدن را در بذور پرایم شده باریجه بهبود بخشید.